De belofte van snelle winst en lage toetredingsdrempels creëerde een golf van nieuwe ondernemingen. Maar nu de eerste hype voorbij is, begint zich een schifting af te tekenen. Een onderzoek naar 200 gefinancierde AI-startups toonde aan dat 73% in essentie 'wrappers' zijn: bedrijven die een dunne schil bouwen rondom bestaande modellen zoals die van OpenAI of Anthropic [2]. Hun concurrentievoordeel is flinterdun. De onderliggende technologie is niet van hen, en de functionaliteit is vaak binnen weken te kopiëren.

De verdedigbare positie

Terwijl de wrapper-economie haar grenzen bereikt, komt een ander type AI-bedrijf bovendrijven. Dit zijn bedrijven die niet vertrekken vanuit de technologie, maar vanuit een diepgeworteld probleem in een specifieke sector. Hun kracht is geen slimme prompt, maar jarenlange domeinkennis. Ze gebruiken AI niet als doel op zich, maar als gereedschap om complexe, bestaande processen te optimaliseren. En daar zit hun verdedigbare positie, hun 'moat' zoals investeerders dat noemen: de barrière die concurrenten tegenhoudt.

Neem Tibo Energy uit Eindhoven. Hun verdedigbare positie is niet het AI-model, maar de combinatie van energiemarktkennis, industriële procesoptimalisatie en regelgeving. Hun algoritme 'Alice' voorspelt en stuurt energiestromen van zonnepanelen, batterijen en laadpalen in bijna real-time aan. Het resultaat is dat bedrijven meer capaciteit uit hun bestaande netaansluiting halen, wat netcongestie verlicht.

Remco Eikhout, CEO van Tibo Energy, ziet dit dagelijks. "De meeste bedrijven hebben geen idee hoeveel energie ze gebruiken of waar het naartoe gaat. Ze zien alleen de factuur. Je kunt niet repareren wat je niet kunt zien." [3]

Dit vereist kennis van energiecontracten, piekbelastingen, CO₂-intensiteit en grid constraints. Je kunt het model misschien nabouwen, maar de kennis van hoe energie-infrastructuur in de praktijk werkt, verwerf je niet in een weekend. De recente investering van €6 miljoen onderstreept het vertrouwen in deze aanpak [6].

Bij 10x Team zit de verdedigbare positie in het begrip van het recruitmentproces zelf. Hun AI-recruiter neemt de eerste gespreksronde volledig over, 24/7 en in meer dan 70 talen. Dit bespaart recruiters naar eigen zeggen vier tot zes uur per dag [4]. Maar interessanter is wat ze proberen op te lossen: bias. Traditionele interviews zijn notoir subjectief. De ene recruiter let op andere dingen dan de andere. 10x claimt objectieve scoring door consistente criteria toe te passen op alle kandidaten. Hun systeem scoort op uitvoerend vermogen, stressbestendigheid en probleemoplossend denken, niet op sympathie of 'cultural fit' zoals die vaak in een eerste gesprek wordt ingeschat.

Angelique Schouten, CEO van 10x Team, benadrukt dat perspectief. "Het gaat niet om het vervangen van mensen. Het gaat om het versterken van menselijk potentieel. Dat is de toekomst waar we naartoe gaan. Met AI, niet voor of door AI." [5]

Het feit dat 67% van de kandidaten het interview buiten kantooruren doet, toont aan dat het ook een praktisch probleem oplost [7]. De verdedigbare positie hier is niet de AI, maar het begrip van wat een goed sollicitatiegesprek is en hoe je dat schaalt zonder kwaliteitsverlies.

De rode draad? Het zijn allemaal bedrijven die AI inzetten waar menselijke expertise schaars, duur of inconsistent is. Ze automatiseren niet het simpele, maar het complexe. En dat complexe vereist domeinkennis die je niet uit een API kunt halen. Dat is hun bescherming tegen concurrentie.

De volgende fase

De vraag is wat er nu gebeurt. Remy Gieling, oprichter van AI.nl, voorspelt consolidatie. "Op termijn zullen veel kleine bedrijven opgaan in grotere bedrijven," zegt hij [1]. Dat is logisch. De markt voor 'eenvoudige' AI-opdrachten raakt verzadigd. Bedrijven zoeken gespecialiseerde kennis die aansluit op hun specifieke behoeften. Dat vereist kapitaal en hoogopgeleid technisch personeel. De eenmanszaken (67% van de huidige AI-bedrijven) kunnen die sprong vaak niet maken.

Maar er is ook een andere beweging gaande. De bedrijven met echte domeinkennis beginnen hun positie te versterken. Tibo Energy breidt uit naar Duitsland en België. 10x voegt modules toe voor fleet charging en e-boiler control. Ze gaan van een punt-oplossing naar een platform. Dat is de volgende stap: van een specifiek probleem oplossen naar een ecosysteem bouwen waarin je meerdere problemen in dezelfde sector aanpakt. De barrière voor concurrenten wordt breder, dieper en moeilijker te omzeilen.

Het Nederlandse voordeel

De kracht van het Nederlandse ecosysteem ligt in de nuchtere toepassing van technologie op plekken waar het echt waarde toevoegt. Het is een cultuur waar vakkennis en ingenieursmentaliteit zwaarder wegen dan hype. De AI-golf fungeert als een filter. De bedrijven die overblijven, zijn niet degenen met de meest gelikte interface, maar degenen met de diepste wortels in een domein. De toekomst van de Nederlandse AI wordt niet bepaald door wie het beste taalmodel kan 'wrappen', maar door wie de meest complexe, sectorspecifieke problemen kan oplossen. De echte bescherming tegen concurrentie is geen technologie die je inkoopt, maar de expertise die je in jaren opbouwt. En die expertise, gecombineerd met de juiste technologie, is wat blijft bestaan als de hype voorbij is.

Max Pinas
Founder Dutchstartup.ai & studio hyra