Groningen krijgt een AI-fabriek van €200 miljoen

Een hub in een netwerk van negentien

De AI Factory in Groningen is geen geïsoleerd project. Het is onderdeel van een Europees netwerk van negentien AI Factories en dertien kleinere antennas, die gezamenlijk worden gefinancierd met €10 miljard tussen 2021 en 2027 [1]. De Groningse hub werd in oktober 2025 geselecteerd, samen met vijf andere locaties in Tsjechië, Litouwen, Roemenië, Spanje en Polen [1]. Deze factories zijn strategisch verspreid over Europa, van LUMI in Finland tot BSC in Barcelona, en vormen samen de ruggengraat van Europese AI-ontwikkeling.

Wat deze factories onderscheidt van commerciële cloud-infrastructuur is hun publieke missie. Ze bieden gratis toegang tot AI-rekenkracht voor Europese startups, MKB'ers, onderzoekers en overheden, met prioriteit voor AI-startups en kleine bedrijven [1]. De compute tijd wordt verdeeld via open call procedures: vijftig procent via Europese EuroHPC-calls, vijftig procent voor Nederlandse projecten [2]. Dit is een fundamenteel andere benadering dan de pay-per-use modellen van Amazon, Google of Microsoft.

Nederland's infrastructuurvoordeel

De keuze voor Nederland als locatie voor een AI Factory is geen toeval. Het land beschikt over een unieke infrastructuur die de factory een strategisch voordeel geeft. AMS-IX, de Amsterdam Internet Exchange, is een van de grootste internet exchanges ter wereld met een piekverkeer van 14 terabit per seconde in 2024 [3]. Met meer dan achthonderd verbonden locaties wereldwijd fungeert Nederland als een natuurlijke hub voor dataverkeer in Europa [3]. Deze connectiviteit is cruciaal voor AI-infrastructuur, waar grote datastromen tussen datacenters, gebruikers en cloudproviders de norm zijn.

Groningen zelf brengt specifieke sterke punten in. De University of the North, een samenwerkingsverband tussen de Rijksuniversiteit Groningen, UMCG en andere noordelijke kennisinstellingen, biedt een sterke academische basis [4]. Het UMCG beschikt over het Lifelines-project, een van de grootste biobanken ter wereld, wat directe toepassingen mogelijk maakt in preventieve gezondheidszorg. TNO, dat het expertisecentrum zal leiden, heeft ervaring met het bouwen van GPT-NL, het eerste Nederlandse large language model dat volledig from scratch is ontwikkeld [2].

"Met AI kunnen we deze data gebruiken om inzicht te krijgen in waarom iemand een ziekte ontwikkelt, en of, of hoe, we dit zouden kunnen voorkomen," aldus UMCG-decaan Wiro Niessen [4].

Waar liggen de kansen?

De AI Factory opent concrete mogelijkheden voor verschillende spelers. Voor startups die AI-modellen ontwikkelen, betekent gratis toegang tot supercomputing een drastische verlaging van de ontwikkelkosten. Training van een medium-sized AI-model kan al snel honderdduizenden euro's kosten aan cloud-rekenkracht. Voor scale-ups die zoeken naar een Europees alternatief voor Amerikaanse cloudproviders, biedt de factory een compliance-vriendelijke optie die voldoet aan Europese datawetgeving.

Sectoren met data-intensieve processen kunnen direct profiteren. Healthcare kan via het UMCG en Lifelines AI-modellen trainen voor preventieve zorg. Logistiek, een sterke sector in Nederland met de haven van Rotterdam, kan optimalisatiemodellen ontwikkelen. Manufacturing kan industriële AI-toepassingen testen. De factory richt zich expliciet op sectoren zoals healthcare, mobiliteit, security, climate en finance [2].

De timing is strategisch. Het expertisecentrum start in 2026, de supercomputer bereikt volle capaciteit in 2027 [2]. Dit creëert een window voor early adopters om partnerships op te bouwen met TNO, RUG en UMCG voordat de infrastructuur volledig bezet raakt. Bedrijven die nu investeren in het ontwikkelen van AI-capaciteiten kunnen mee groeien met de infrastructuur.

De volgende stap: gigafactories

De AI Factories zijn pas het begin. Europa plant vijf AI Gigafactories met een budget van €20 miljard via de InvestAI Facility [1]. Deze gigafactories worden twintig keer groter dan de huidige factories, met meer dan honderdduizend AI-processors, en zijn bedoeld voor het trainen van next-generation AI-modellen met triljoenen parameters [1]. Nederland heeft interesse getoond om een gigafactory te hosten, wat de positie als AI-hub verder zou versterken.

De vraag is of Nederland deze kans kan verzilveren. De AI Factory in Groningen legt de basis, maar de echte test komt in 2027 wanneer de infrastructuur operationeel is. Zullen Nederlandse startups en bedrijven massaal gebruik maken van de gratis rekenkracht? Kunnen we een ecosysteem bouwen dat concurreert met clusters in Barcelona, Helsinki of Bologna? De infrastructuur is er. Nu is het aan investeerders, ondernemers en beleidsmakers om er een succesverhaal van te maken.

Max Pinas
Founder Dutchstartup.ai & studio hyra