De strategische keuze van de overheid in AI-innovatie

Het Nederlandse model van fundamenten leggen

De Nederlandse aanpak, geworteld in een filosofie van het bouwen van een duurzame, breed toegankelijke infrastructuur, werpt steeds meer vruchten af. Het gaat verder dan alleen het bieden van faciliteiten; het creëert een cultuur van samenwerking en toegepaste innovatie. Dit is zichtbaar in de praktijk.

Een treffend voorbeeld is longform.ai, een spin-off van de Universiteit van Amsterdam die in 2024 ontstond binnen het ICAI Discovery Lab [7]. Deze startup, die een AI-platform voor audio-analyse ontwikkelt, haalde direct startkapitaal op bij het Innovatiefonds Noord-Holland. Het is een schoolvoorbeeld van hoe de infrastructuur van publiek-private labs direct leidt tot commerciële en financierbare bedrijven.

Deze aanpak beperkt zich niet tot software. De Nederlandse "meta-tech" mentaliteit - niet de chips maken, maar de machines die de chips maken - is ook zichtbaar in AI. Bedrijven als QuantWare (quantum computing) en Fizyr (robotics vision) bouwen complexe systemen die AI integreren. Zij profiteren van de nauwe samenwerking tussen technische universiteiten, de overheid en gespecialiseerde investeerders, een dynamiek die wordt versterkt door platforms als Techleap en de Dutch AI Coalition [8].

Het Franse model van kampioenen smeden

Frankrijk kiest voor een significant andere, meer interventionistische strategie. Sinds 2018 heeft de Franse overheid meer dan €2,5 miljard toegezegd aan een ambitieus AI-plan, gericht op het creëren van Europese leiders [5]. Dit beleid combineert investeringen in infrastructuur met zeer gerichte, directe steun aan veelbelovende startups.

Het meest prominente voorbeeld is Mistral AI. Hoewel de Franse staat via publieke fondsen een belangrijke indirecte aandeelhouder is, werd de recente financieringsronde van €1,7 miljard geleid door private partijen, met het Nederlandse ASML als grootste investeerder met een inleg van €1,3 miljard. Deze aanpak heeft duidelijke resultaten opgeleverd. In 2024 haalden Franse AI-startups €1,9 miljard op en was het land de populairste bestemming in Europa voor buitenlandse AI-investeringen [5].

Het innovatiepad voor startups en scale-ups

Voor ondernemers betekent de keuze van de overheid een wereld van verschil. De Nederlandse aanpak biedt een vruchtbare bodem voor vroege innovatie, terwijl de Franse route een snellere weg naar de top kan zijn voor een selecte groep.

Voor de early-stage startup in Nederland Het infrastructuurmodel is een zegen. Een beginnend bedrijf kan de volgende voordelen benutten.

• Valideren zonder grote kapitaalinvestering. Toegang tot de rekenkracht van de AI Factory of de expertise van een ICAI-lab verlaagt de drempel om complexe modellen te testen.

• Talent aantrekken. De nauwe banden met universiteiten via ICAI creëren een constante stroom van hoogopgeleide PhD's en afstudeerders.

• Samenwerken aan R&D. Deelnemen aan een ICAI-lab biedt de mogelijkheid om samen met academici en grotere bedrijven te werken aan fundamentele doorbraken.

Voor de scale-up in Nederland Hier wordt de uitdaging groter. Zodra een bedrijf de fase van fundamenteel onderzoek voorbij is en moet opschalen, biedt het Nederlandse model minder directe ondersteuning. De strategische keuze is dan als volgt.

• Zoek internationale partners. De investering van het Nederlandse ASML in het Franse Mistral AI is hier een perfect voorbeeld van. Scale-ups moeten proactief op zoek naar Europees kapitaal en strategische samenwerkingen.

• Focus op een winstgevende niche. In plaats van te concurreren op pure schaalgrootte, kunnen Nederlandse scale-ups zich richten op zeer gespecialiseerde, winstgevende B2B-markten waar hun technologische voorsprong het verschil maakt.

Bronnen: ICAI.ai [3], Business France [5], IO+ [2]

De weg vooruit van fundament naar wereldspeler

Nederland heeft met zijn infrastructuurmodel een ijzersterk en vruchtbaar fundament gelegd. De volgende stap is niet om dit model te vervangen, maar om het te voltooien. De uitdaging is nu om op dit fundament gericht te gaan bouwen, zodat de successen van morgen niet alleen hier ontkiemen, maar ook hier uitgroeien tot wereldspelers. Voor startups liggen hier concrete kansen.

1. AI voor de energietransitie Nederland staat voor een enorme opgave in de energietransitie. Startups zoals Dexter Energy, dat met €23 miljoen aan funding AI inzet voor het voorspellen en optimaliseren van energiestromen, tonen aan dat hier een enorme markt ligt [9]. De combinatie van de sterke energie-infrastructuur en AI-kennis is een unieke troef.

2. AI in de ‘oude’ economie De kracht van de Nederlandse economie ligt in sectoren als logistiek, landbouw en de maritieme industrie. Startups die AI toepassen om processen in deze sectoren te optimaliseren, hebben een direct concurrentievoordeel. Ze lossen reële problemen op voor een kapitaalkrachtige markt die staat te springen om efficiëntie.

3. Deep Tech en systeemintegratie Voortbouwend op de ‘meta-tech’ mentaliteit, liggen er kansen in de complexe integratie van AI met andere geavanceerde technologieën zoals quantum computing en fotonica. Dit is geen markt voor snelle winst, maar een domein waar Nederland met zijn geduldige, op samenwerking gerichte aanpak een duurzaam voordeel kan opbouwen.

Om deze kansen te verzilveren, is een evolutie in het overheidsbeleid wenselijk. Naast het onderhouden van de infrastructuur, zou een volgende stap kunnen zijn om, in navolging van het Franse model, meer strategische durf te tonen. Dit kan via co-investeringsfondsen die specifiek gericht zijn op de scale-up fase, waardoor de kloof tussen vroege innovatie en de grote, internationale kapitaalmarkt wordt overbrugd. Zo wordt de vruchtbare bodem niet alleen gebruikt om te zaaien, maar ook om zelf de meest veelbelovende gewassen te oogsten.

Max Pinas
Founder Dutchstartup.ai & studio hyra